بررسی تطبیقی کلمات اختصاری در فارسی، انگلیسی، عربی و ترکی استانبولی- علی‌رضا قلی فامیان/ مریم سخنور

بررسی تطبیقی کلمات اختصاری در فارسی، انگلیسی، عربی و ترکی   علی رضا قلی فامیان[1]   مریم سخنور[2]     تاریخ دریافت: 27/6/91 تاریخ تصویب: 28/7/93     چکیده یکی از فرایندهای عمده در واژه‌سازی، اختصارسازی است که در آن یک حرف یا مجموعه‌ای از حروف جایگزین یک کلمه یا عبارتی طولانی‌ می‌شود. انگیزة اصلی اختصارسازی را می‌توان اصل کم‌کوشی معرفی کرد که بر اساس آن انسان می‌کوشد با صرف کمترین انرژی بیشترین حجم اطلاعات را انتقال دهد. در این پژوهش، ساختمان و بسامد کلمات اختصاری در چهار زبان فارسی، انگلیسی، عربی و ترکی بررسی شده است. ابتدا وبگاه‌های اینترنتی چهار کشور جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحدة آمریکا، مصر و ترکیه در شش حوزة خبر، سیاست، ورزش، تجارت، علوم و فرهنگ در نظر گرفته شده و برخی متون آنها به‌طور تصادفی انتخاب شده است. علت انتخاب وبگاه‌های اینترنتی این است که متون درج‌شده در این رسانه به‌طور معمول در صفحة نمایشگر به نمایش درمی‌آید و  استفاده از کلمات اختصاری باعث صرفه‌جویی در فضای مجازی می‌شود. متون انتخاب‌شده برای هر زبان شامل 60000 واژه می‌باشد و کل پیکره 240000 واژه را دربرمی‌گیرد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که زبان انگلیسی از نظر تعداد کلمه (نوع) و نیز بسامد تکرار کلمات اختصاری در جایگاه نخست است و ترکی، فارسی و عربی در رتبه های بعدی قرار می‌گیرند. بررسی ساختار درونی کلمات اختصاری نیز نشان می‎دهد که بیش از نیمی از کلمات اختصاری پیکره سه‌حرفی هستند. تأمل در دو عامل الفبا و ملاحظات رده‌شناختی چهار زبان مورد بررسی نیز نشان می‌دهد که عامل الفبا و خط نقش مهم‌تری در گرایش اهل زبان به ساخت و کاربرد کلمات اختصاری ایفا می‌کند.   واژه‌های کلیدی: کلمة اختصاری، فارسی، انگلیسی، عربی، ترکی [1] استادیار گروه زبان‌شناسی همگانی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور (نویسندة مسئول)؛ [email protected] [2] دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر